رایزر ساختمان(Riser) در لاتین به معنای بالارونده است و در ساختمان به لوله های اصلی که معمولا عمودی هستند, یا حداقل بخش مهمی از رایزرها به صورت عمودی کار میشوند, رایزر گرفته میشود. رایزرها , شاه لوله هایی هستند که برای توزیع به صورت عمودی یا بعضا افقی حرکت کرده و انشعابات مختلفی از آنها گرفته میشود. لوله کشی آب و شوفاژ , لوله کشی فاضلاب, لوله های موتورخانه , لوله کشی گاز, لوله کشی آتش نشانی و حتی لوله های برق و هواکش از مواردی هستند, که احتمالا برای اجرا به لوله های رایزر احتیاج دارند. هرچند که ممکن است برخی از لوله های فرعی هم به صورت عمودی کار شوند,اما اصولا به لوله های اصلی ساختمان رایزر گفته میشود. 

کاربرد رایزر در ساختمان چیست؟

همانطور که اشاره شد, استفاده از رایزرها برای توزیع انشعابات کاربرد داشته و نحوه سایزبندی, انشعاب گیری و طول رایزرها بسته به طراحی لوله کشی ساختمان, تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. در لوله کشی آب و گاز , رایزر برای توزیع آب و گاز مصرفی و در لوله کشی فاضلاب برای جمع آوری فاضلاب و هدایت به سمت چاه یا فاضلاب شهری اگو به کار گرفته میشود. نحوه انشعاب گیری از رایزرها معمولا توسط سه راهی های لوله کشی و به تناسب جنس و نوع لوله کشی متفاوت هستند. به نوعی میتوان گفت که لوله کشی رایزری درست نقطه مقابل لوله کشی کلکتوری قرار دارد.

به طور کلی رایزرهای ساختمان یا نقش توزیع آب و دیگر سیالات را بر عهده دارند و یا نقش جمع آوری و هدایت آنها به خارج از ساختمان را داشته و از این رو میتوان رایزر لوله آب , شوفاژ و گاز را رایزرهای توزیع کننده و رایزر فاضلاب, هواکش و ونت, درین کولر و داکت اسپلیت, آب باران و دودکش از جمله رایزرهای خارج کننده سیالات به شمار میروند.

رایزر فاضلاب چیست؟

رایزر فاضلاب یکی از مهمترین رایزرهای ساختمان به شمار میرود. در هنگام طراحی نقشه تاسیسات لوله کشی ساختمان بایستی به انتخاب دقیق محل نصب این رایزر توجه ویژه ای نمود, چرا که این رایزر میتواند بر چیدمان محل نصب سرویس بهداشتی و دکوراسیون داخلی تاثیر مستقیم بگذارد. معمولا در ساختمان های جدید چند رایزر برای فاضلاب در نظر گرفته میشود. به طور اصولی یک رایزر برای لوله کشی فاضلاب سرویس بهداشتی و حمام در نزدیکی یکدیگر, یک رایزر برای آشپزخانه و کفشور آشپزخانه به صورت عمودی حرکت کرده و انشعابات طبقات مختلف به آنها متصل میشوند. اگر در یک ساختمان فاصله سرویس های بهداشتی از یکدیگر دور باشد, بایستی چند رایزر فاضلاب تعبیه شود, چرا که لوله کشی افقی طولانی در فاضلاب کشی یک کار غلط بوده و بایستی حداکثر فاضلاب کشی برای توالت ایرانی و فرنگی در حد یکی دو متر باشد. سایز رایزر فاضلاب توالت ایرانی و فرنگی نمره 110 یا 125 و در برخی ساختمان های بزرگتر حتی بیشتر از این در نظر گرفته میشود.

سایز رایزرهای آشپزخانه نیز بسته به تعداد واحدها ممکن است, کم و زیاد شود. در ساختمان های کوجک رایزر فاضلاب آشپزخانه سایز 63 یا 90 و در ساختمان های بزرگت سایز 10 به بالا در نظر گرفته میشود. هر چند که بهتر است به دلیل وجود چربی و پسماندهای مواد غذایی از رایزر بزرگتری استفاده شود. رایزر فاضلاب آشپزخانه به خروجی فاضلاب سینک ظرفشویی, کفشور آشپزخانه , ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی متصل میشود.

بسته به نوع لوله کشی ساختمان رایزرهای فاضلاب از جنس لوله پلیکا , لوله پوش فیت و یا پلی اتیلن هستند. لوله و اتصالات پارس پلاست و لوله گلیپایگان از بهترین جنس های لوله پلیکا و لوله اتصالات پوش فیت پلی ران بهترین برند لوله های برای رایزر فاضلاب ساختمان هستند.

رایزر لوله آب چیست؟

رایزر لوله آب بسته به اشتراکی بودن یا مستقل بودن  کنتور آب تفاوت هایی دارند. در ساختمان هایی که دارای کنتور مشترک هستند, رایزر لوله آب از کنتور یا موتورخانه با یک لوله نسبتا قطور آغاز شده و به صورت عمودی ادامه پیدا میکند. در هر طبقه انشعاب واحدهای گرفته شده و معمولا انشعاب های فرعی سایز کمتری نسبت به سایز رایزر آب ساختمان دارند. سایز رایزر لوله آب اصلی از قطر 32 تا 63 و حتی بیشتر و سایز انشعاب های فرعی 20 یا 25 است. درست بعد از انشعاب گیری بایستی یک شیر فلکه برای کنترل جریان آب هر واحد نصب شود. در ساختمان های بزرگ و بلند مرتبه از لوله گالوانیزه در رایزر آبرسانی استفاده میشود.

بعضا در ساختمان های دارای موتورخانه , ممکن است که یک کلکتور تعبیه شده و انشعاب هر واحد به صورت یک لوله مستقل به سمت هر واحد آپارتمانی لوله کشی شوند. این رایزرهای فرعی قطر کوچک تری نسبت به رایزر لوله های آب اصلی دارند. 

در ساختمان هایی که پکیج داشته و یا هر واحد کنتور مستقل دارد, یک لوله آب سرد تکی از هر کنتور به سمت هر واحد کشیده میشود. این لوله های تکی و مستقل, قطر بسیار کمتری نسبت به رایزرهای مشترک دارند. سایز این لوله ها معمولا لوله نیوپایپ یا لوله آذین 25 هستند.

رایزر گاز چیست؟

رایزر گاز نیز تقریبا شبیه رایزر لوله آب است. در صورتی که کنتور گاز بین همه واحدها مشترک باشد, یک لوله عمودی به سمت طبقات رفته و انشعاب گیری در مجاورت واحد انجام میشود. سایز رایزر گاز در این ساختمان ها معمولا 2 اینچ هستند.بعضا ممکن است در پارکینگ یا مشاعات یک کلکتور تعبیه شده و هر واحد از این کلکتور لوله کشی گاز با سایز 1 اینچ انشعاب شود. 

در ساختمان هایی که هر واحد کنتور گاز مستقل دارد, کنتورها در پارکینگ نصب شده و از هر کنتور یک لوله گاز با سایز 1 اینچ به سمت هر واحد کشیده میشود.

جنس لوله رایزر گاز از لوله های درزدار یا لوله مانیسمان است. در صورتیکه لوله کشی گاز توکار باشد, بایستی از لوله api یا لوله مانیسمان استفاده شود. لوله درزدار سپاهان , لوله مانیسمان اهواز از بهترین برندهای بازار برای رایزر گاز ساختمان هستند.

داکت و رایزر در چه مواردی استفاده می شوند؟

در برخی ساختمان ها ممکن است برای رایزر تاسیسات ساختمان یک فضای اختصاصی در نظر گرفته شود. تعبیه چنین داکتی برای زایزر هم کار را برای عیب یابی و هم برای تعمیرات احتمالی در آینده فراهم میکند. البته بایستی توجه کنید که به دلیل حساسیت لوله کشی گاز, رایزر گاز بایستی از دیگر لوله های ساختمان, فاضله کافی را داشته باشد و در کنار این مساله لوله های آب سرد و گرم , شوفاژ و فاضلاب با یک فاصله ایمن و فنی از یکدیگر قرار گرفته و بر روی یکدیگر اثر منفی نگذارند. در کنار نصب رایزر بایستی به مساله مهار و ساپورت های لوله کشی در این قسمت, دقت کافی شود.